TIỆP DƯ HỌ ĐẶNG (1643)

Tháng 6 ÂL năm 1623, chúa Trịnh Tùng bị bệnh nặng bèn cho vương thế tử là Trịnh Tráng nắm giữ binh quyền, lại lấy con thứ là Vạn quận công Trịnh Xuân phó giữ binh quyền. Trịnh Xuân từng có ý cướp ngôi dòng trưởng, vào năm 1619 đã cùngLê Kính Tông mưu giết Trịng Tùng không thành nhưng lại được tha^[4].

Ngày 15 tháng 7, Xuân cùng quận Biện đem quân vào phủ cướp phá, đô thành đại loạn. Trịnh Tráng không biết tin tức gì về cha - vốn đã được Bùi Sĩ Lâm mang ra khỏi kinh, hôm sau ông sai em là Trịnh Giai rước Lê Thần Tông về Ninh Giang, còn mình tự lưu lại ở Nhân Mục, hội họp các quan văn võ cùng bàn bạc việc. Trịnh Đỗ sai con là quận Thạc đi đón Trịnh Tráng, ông bèn cùng quận Thạc ngồi chung voi đi, nhưng vì Lưu Đình Chất nghi ngờ Trịnh Đỗ, chạy ông khuyên không nên đi cùng quận Thạc. Trịnh Tráng bèn xuống voi tự mình về Ninh Giang. Sau đó Trịnh Tùng sai người dụ bắt và giết Trịnh Xuân.

Ngày 17 tháng 7, Trịnh Tùng được bọn Sĩ Lâm cáng võng đưa đi tìm thế tử, đi đến quán Thanh Xuân thì mất^[1][3]. Được tin báo của Sĩ Lâm, Trịnh Tráng trở về phát tang cha ngày 21 tháng 7 rồi lên thay làm chúa, tức là Thanh Đô vương.

Cuối thu năm 1643, nhân một buổi vào chầu nhà vua, chúa gặp bà Tiệp dư họ Đặng tuổi vừa đôi mươi mà xinh đẹp như tiên giáng trần mới cầm tay là nói rằng

Thiên hương quốc sắc như thế mà phải giam thân trong này ư.

Bà tiệp dư đáp rằng

Vương thượng chớ có lỗi đạo làm tôi như thế

Ta hỏi đùa đó thôi, sao mày lại kiêu hãnh thế. Vua mày cũng ở trong tay tao, mày đừng có mà lắm trò.

Quyền nằm trong tay Vương thượng, vương thượng muốn làm gì chẳng được. Thiếp đây chỉ là đứa đàn bà biết tận trung mà thôi, không biết có quyền thế nào ngoài hoàng thượng cả^[5].

Việc này sau đồn ầm lên, chúa biết mình đã quá trớn, nên vào ngày 23 tháng 11 năm 1643, ép hoàng thượng nhường ngôi cho thái tử là Lê Duy Hựu, là Lê Chân Tông, tôn nhà vua làm Thái thượng hoàng ở cung riêng^[3][4]. Ngày 5 tháng 12 cùng năm, vua mới sai Nguyễn Danh Thế mang phù tiết bằng ngọc, và sách ấn vàng để gia tôn Trịnh Tráng làm Đại nguyên soái thống quốc chính thái thượng sư phụ Thanh vương^[1

https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_Tr%C3%A1ng